Gedaan met laden. U bevindt zich op: 2 jaar na de doorbraak: hoe zit het met AI in het onderwijs?
Artificiële intelligentieNovember 2022: ChatGPT wordt gelanceerd. De AI-chatbot verandert binnen de kortste keren de wereld en ons leven. Sommigen zijn enthousiast. Anderen bezorgd, ook over het gebruik van de technologie in het onderwijs. 2 jaar later zetten we enkele zaken op een rijtje. Nemen we AI niet serieus genoeg? Of misschien té serieus? Is AI een bedreiging voor de kwaliteit en de menselijke interactie in het onderwijs?
Een revolutie die blijft evolueren
Vergis je niet: AI maakt allang deel uit van ons leven. Denk aan de woordvoorspeller op je smartphone, de films en series die Netflix en andere streamingdiensten je voorstellen en de gepersonaliseerde reclame die je online ziet. Toch was de doorbraak van generatieve AI zoals ChatGPT – AI die nieuwe inhoud maakt – een echte revolutie.
In het onderwijs voelden sommigen tekstschrijvende AI-systemen en adaptieve AI-oefenplatformen als een bedreiging aan. Enkele landen verboden AI zelfs tijdelijk in het onderwijs. Ondertussen is het stof wat gaan liggen. Maar omdat AI in die 2 jaar is blijven evolueren, maakten we dit overzicht van wat de technologie kan en (nog) niet kan.
Wat kan generatieve AI (nog) niet?
Hoe meer AI evolueert, hoe minder beperkingen de technologie heeft. Wat AI vandaag niet kan, is misschien morgen al achterhaald. De ontwikkelaars blijven de AI-systemen verfijnen en uitbreiden om die beperkingen zo klein mogelijk te maken of helemaal weg te werken. We sommen enkele van de beperkingen van generatieve AI op.
Generatieve AI is (nog) niet:
100% betrouwbaar
Geen leugentjes om bestwil
Computers geven net zoals rekenmachines dankzij hun rekenkracht altijd nauwkeurige resultaten. Bij generatieve AI is dat anders. De technologie is ontwikkeld om reacties te geven die door mensen geschreven lijken te zijn. Zoals je weet, wordt elke AI-app getraind met data. De app schrijft die reacties op basis van de patronen die het in die data herkent. Die patroonherkenning is per definitie niet foutloos.
Dat overtuigend foute informatie geven – bijvoorbeeld door niet-bestaand onderzoek als bron te geven – noemen we hallucineren. Elk generatief AI-systeem hallucineert dan ook. Daarom is het belangrijk om de output van generatieve AI altijd te dubbelchecken.
Eerlijk, zonder vooroordelen
In 2021 haalde Unicef in een rapport(opent in nieuw venster) al aan dat algoritmes misleidende en sensationele theorieën en zelfs complottheorieën kunnen verkiezen boven feiten. Vooroordelen zijn niet nieuw en worden niet alleen door AI bevestigd. Maar AI kan een hefboom zijn om die desinformatie te verspreiden. Het is dan ook een absolute must om je kritische bril op te zetten als je AI gebruikt.
100% up-to-date
Elk AI-model wordt getraind. Die training is heel intensief en vraagt enorm veel rekenkracht en energie. Als een AI-model vernieuwd wordt, moet het die hele training opnieuw doorlopen. Het is dus allesbehalve vanzelfsprekend om een AI-model up-to-date te houden. Een AI-model kan bijvoorbeeld niet juist zeggen welk nieuws gisteren de krantenkoppen haalde. Sommige AI-modellen zijn wel gelinkt met het internet en kunnen zo actuele informatie geven. Maar dat betekent niet dat ze op die actuele informatie getraind zijn.
Emotioneel slim zijn
AI-chatbots komen heel menselijk over. Daarvoor zijn ze ook ontwikkeld. Toch hebben ze geen sociale vaardigheden zoals empathie of zelfkennis. AI herkent die vaardigheden wel en bootst ze na, maar begrijpt ze niet.
Generatieve AI kan (nog) niet:
Menselijke beslissingen nemen
Chris Dede, een onderzoeker van Harvard, legt het verschil tussen AI en mensen zo uit(PDF bestand opent in nieuw venster): “AI kan berekend een mening geven die gebaseerd is op (complexe) rekenkundige voorspellingen en besluitvorming die op hun beurt gebaseerd zijn op formules. Maar menselijke beslissingen zijn een vorm van bewust denken. Dat denken is gebaseerd op ethische waarden en past bij de situatie waarin de beslissing genomen moet worden.”
Gebeurt dan niet? Dan kan het flink fout gaan. Zoals in het Verenigd Koninkrijk, waar een AI-systeem bepaalde wie voorrang kreeg voor een levertransplantatie. Het systeem zette systematisch jonge mensen achteraan de lijst. De dynamische manier waarop we als mens beslissingen nemen, is dus essentieel. Niet alleen in de gezondheidszorg. Ook in het onderwijs. Mensen zijn én blijven onmisbaar in scholen.
De wereld juist begrijpen
AI begrijpt de wereld niet. De technologie leert, maar niet vanuit levensechte ervaringen. Ze kan informatie ook niet op de juiste plaats en in de juiste tijd en cultuur zetten. Ook het ‘gezond verstand’ is nog altijd een gave die alleen wij als mens hebben.
Wat kan generatieve AI wel?
Ken je de Turingtest? Dat is een test die nagaat of een computer in een chatgesprek een mens kan overtuigen dat hij een mens is. Die test stelt de vraag of mensen een onderscheid kunnen maken tussen mens en machine als ze hun gesprekspartner niet kunnen zien of er fysiek niet mee in gesprek kunnen gaan. De moderne generatieve AI-modellen slagen consistent voor die test.
Met andere woorden: AI-chatbots zoals ChatGPT komen menselijk over. En dat is niet het enige waarin AI geëvolueerd is. AI kan de meest uiteenlopende opdrachten meer en meer tot een goed einde brengen.
AI kan nu al:
Verschillende persona's aannemen
- Verschillende persona’s aannemen
AI kan een polyvalente bondgenoot zijn in je lessen en verschillende rollen spelen. Bijvoorbeeld als:- Studiehulp
AI helpt je leerlingen met gerichte vragen naar oplossingen, in plaats van direct antwoord te geven. - Taalcoach
AI kan taalfouten en zinsconstructies checken. - Hulp voor leraren
AI inspireert en stimuleert je om creatief te zijn als je lesvoorbereidingen maakt. - Historische rollenspeler
AI simuleert gesprekken met historische figuren.
- Studiehulp
- Verschillende persona’s aannemen
Taal op een natuurlijke manier gebruiken
Grote AI-taalmodellen kunnen taal op een hoog niveau analyseren en verwerken. Daardoor kunnen ze heel flexibel en natuurlijk met taal omgaan. Het niveau van een leestekst kan je zo op maat van iedere leerling aanpassen zonder dat je de kern van de inhoud verandert. Al je leerlingen krijgen zo een passende tekst op hun eigen niveau.
De drempel verlagen om hulp te vragen
AI kan het onderwijs voor iedereen toegankelijker maken. Sommige leerlingen voelen zich ongemakkelijk als ze voor de hele klas vragen moeten stellen. Dankzij AI kunnen ze hun vragen eerst aan een digitale assistent stellen. Dat is geen volwaardig alternatief voor de dynamische en empathische manier waarop je ze als leraar kan helpen. Maar het is wél een alternatief in situaties waarin je niet meteen beschikbaar bent omdat je in de grote klasgroep al druk bezig bent om andere leerlingen te helpen.
Het schrijf- en leesproces van je leerlingen ondersteunen
Je leerlingen leren schrijven en lezen met AI, niet door AI. Het is niet de bedoeling om AI te laten schrijven of lezen in plaats van je leerlingen. Maar je kan AI wel gebruiken als hulpmiddel. Je kan bijvoorbeeld een gesprek simuleren met een personage dat je leerlingen verzonnen hebben om het creatieve proces verder te helpen.
Je helpen om te differentiëren
Iedere leerling heeft andere noden. Als leraar moet je dus kunnen differentiëren, zeker in grote en diverse klasgroepen. AI kan je daarbij helpen. Zo kan je op basis van je lesvoorbereiding verschillende oefeningen maken voor elk van de 3 of 4 niveaugroepen in je klas. Of als enkele leerlingen bepaalde lesdoelen nog niet behaalden, kan AI helpen om ze die wel te laten behalen door je lesstof te herstructureren. Tegelijk kan AI je voorstellen doen voor je leerlingen die de leerstof al helemaal beheersen. Zo kunnen zij hun kennis zinvol verdiepen.
Je helpen om feedback te geven
Grote opdrachten leveren je leerlingen vaak massaal vlak voor de deadline in. Je moet ze allemaal zo snel mogelijk feedback geven, het liefst wanneer hun taak nog vers in het geheugen zit. Maar het is een flinke uitdaging om in maar enkele dagen op tientallen schrijfopdrachten je feedback te schrijven. Het is geen goed idee om AI die opdrachten volledig zelf te laten verbeteren, maar AI kan je wel helpen. Bijvoorbeeld om een rubric te maken die past bij de evaluatiecriteria van je opdracht.
Repetitieve taken automatiseren
AI kan:
- repetitieve taken automatiseren zoals de controle van maaltijd- en aanwezigheidslijsten
- fouten zoeken in een uurrooster
- een sjabloon maken om oudercontacten te plannen
- standaardmails schrijven voor veelvoorkomende situaties
Door administratieve processen te automatiseren, kan je je als leraar richten op wat echt belangrijk is: lesgeven en je leerlingen persoonlijke aandacht geven. Let bij die automatisatie wel op welke AI-tool je gebruikt. Geef nooit persoonsgegevens door aan een tool waarvan je weet dat de leverancier die data deelt of gebruikt om de tool verder te trainen. Twijfel je of hij dat doet? Dan kan je met pseudoniemen werken.
Blijft AI in dit tempo groeien?
AI evolueert al tientallen jaren. Periodes van snelle vooruitgang wisselen af met rustigere periodes. Ondanks de AI-hype waarin we nu zitten, zal die golvende beweging hoogstwaarschijnlijk blijven duren.
Er zijn verschillende redenen om te twijfelen dat AI in dat verschroeiende tempo constant exponentieel zal blijven groeien.
- Blijven bedrijven massaal geld pompen in de ontwikkeling van de technologie?
- Blijft de rekenkracht van computerchips toenemen om grote stappen te blijven zetten?
- Zijn er genoeg data om de modellen te blijven trainen? AI-chatbots worden getraind met enorme hoeveelheden data. Zoveel zelfs dat nu al gezegd wordt dat de zinvolle data voor die trainingen binnen enkele jaren opgebruikt zijn.
- Zal wetgeving zoals de Europese AI-verordening de ontwikkeling afremmen?
- Is de impact op het milieu van AI-trainingen nog te verantwoorden?
AI zal blijven. Ga er verantwoord mee om
Veel daarvan is nog onzeker, maar we kunnen ervan uitgaan dat AI zal blijven. Zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat AI niet verder ontwikkeld wordt, kunnen we zeggen dat de technologie al vast in de maatschappij en het onderwijs geworteld zit. Daarom is het zo belangrijk om verantwoord te leren omgaan met AI in het onderwijs. Een goed startpunt daarbij: bepalen wat we van verantwoorde AI in het onderwijs verwachten. Daarom schreef het Kenniscentrum Digisprong samen met partners uit het onderwijsveld de visietekst Verantwoorde AI in het Vlaamse onderwijs(PDF bestand opent in nieuw venster).
Omarm de voordelen, let op de risico's
Elke technologische vooruitgang heeft voordelen en risico’s, en generatieve AI is geen uitzondering. Aan de ene kant kunnen adaptieve AI-systemen je leerlingen hulp op maat aanbieden. Aan de andere kant moet je rekening houden met de veiligheid van de data van je leerlingen en ze niet zomaar in een of andere chatbot gooien. Generatieve AI kan ook heel natuurlijk met je leerlingen in dialoog gaan, waardoor de drempel om er mee te communiceren heel laag wordt. Tegelijk kunnen die AI-dialogen ook verslavend werken en je leerlingen manipuleren.
Laat AI je helpen
Als je de voordelen omarmt en op de risico’s let, is AI een waardevol hulpmiddel om je onderwijs te versterken. Want door elementen van het leerproces te ondersteunen, maakt AI ruimte voor onder andere meer differentiatie, gevarieerde werkvormen om de leerstof in te oefenen en een persoonlijkere interactie met je leerlingen.
Dankzij AI kan je je ook concentreren op taken waarbij je expertise en empathie als mens onmisbaar zijn. Wel op voorwaarde dat je de technologie zinvol en verantwoord gebruikt, rekening houdt met de beperkingen en de output altijd tegen je eigen expertise afweegt.
Jouw taak: jongeren voorbereiden op een toekomst met AI
En als mens hebben we nog altijd de touwtjes van AI in handen. Wij bepalen of en hoe AI ontwikkeld en gebruikt wordt. Het is ook aan ons om de technologie gepast en krachtig te gebruiken. En het onderwijs heeft daarbij de cruciale taak om jongeren voor te bereiden op een toekomst waarin die alomtegenwoordig is.
Als leraar blijf je dus onmisbaar, ook met AI
De conclusie? Bekijk AI niet als je vervanger. De technologie maakt je absoluut niet overbodig. Want je blijft onmisbaar. Zonder jou gaat de menselijke connectie in je klas en je school verloren. En wat meer is: door AI in je lessen te gebruiken, vergroot je ook je waarde als leraar.
Kunnen we je helpen?
Foutje gezien? Een link die niet werkt? Laat het ons weten! Krijg je graag ergens meer informatie over? We bekijken je vraag en zien wat we kunnen doen.
Schrijf je in op onze nieuwsbrief
Blijf je graag op de hoogte van de laatste nieuwtjes? Schrijf je dan nu in voor onze maandelijkse nieuwsbrief.
Vaak gezocht
- ICT-infrastructuur
- ICT-beleid
- Professionalisering
- ICT-reflectietools toegelicht
Tools
- ICT-beleidsplanner
- Digisnap
- LeerID opent in nieuw venster
- KlasCement opent in nieuw venster
Ook interessant
- Aankoopgids mobiele toestellen
- Privacygids Google
- ICT-coördinatie
- Regelgeving Digisprong opent in nieuw venster